Urząd opublikował Raport o stanie Miasta Szklarska Poręba w roku 2018. Na dzisiejszej sesji Rady Miasta odbyła się dyskusja na jego temat. Poniżej publikujemy obszerną wypowiedź i pytania skierowane do burmistrza przez jednego z mieszkańców, autora GŁOSU SZKLARSKIEJ PORĘBY, kol. Michała Pyrka.
Panie Burmistrzu, szanowni Radni.
I. Zanim padną pytania do raportu o stanie gminy w 2018 r. pragnę podzielić się refleksjami, jakie naszły mnie w trakcie lektury tego dokumentu.
Po pierwsze, z przykrością muszę stwierdzić, że przydatność analityczna raportu jest znikoma. Przez brak odniesień, porównań do innych gmin o podobnym statusie, wielkości i strukturze dochodów trudno zbudować sobie obraz stanu naszej gminy. I wcale nie chodzi o to, żeby pokazać, iż jesteśmy w czymś lepsi, lub że ciągniemy się w ogonie, tylko porównanie daje nam możliwość obserwacji tendencji zmian, tak w wymiarze ilościowym, jak jakościowym. Nawet porównania do lat ubiegłych wybranych wskaźników daje zadowalający punkt odniesienia. Wtedy wiemy, możemy napisać, powiedzieć, że 2018 rok był udany, albo charakteryzował się spowolnieniem inwestycyjnym, utratą kontroli nad ustawowymi zadaniami gminy.
Po drugie raport jest nierówny. Na najwyższe uznanie w porównaniu z innymi częściami raportu zasługuje zakres polityki społecznej gminy przygotowany przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Szklarskiej Porębie. Z jednej strony pokazuje, co Ośrodek i gmina robi dla mieszkańców, którzy zgłaszają się z problemami do MOPSu, z drugiej spora część została poświęcona zagrożeniom dla dalszego funkcjonowania placówki. Dobrze, jeśliby pozostali pracownicy gminy uczestniczący w pracach nad raportem, jak też nad innymi dokumentami brali przykład MOPSu. Dzięki temu wyszliby poza obręb laurki dla własnej działalności, którą i tak w większości przypadków należy potraktować z przymrużeniem oka. Bolesnym, dodajmy, bo chodzi o nieudolność opłacaną z publicznych pieniędzy. Przykłady podam w pytaniach.
Po trzecie, nie zabrakło w raporcie elementów satyrycznych. Bo jak inaczej potraktować akapit o ochronie przed substancjami niebezpiecznymi, który uzyskał następujące brzmienie: „We współpracy z Powiatem Jeleniogórskiem gmina realizuje zadanie pn. „Usuwanie wyrobów zawierających azbest”. Zadanie wpisuje się w Powiatowy Program Usuwania Azbestu i Wyrobów Zawierających Azbest dla Powiatu Śremskiego przy udziale środków pochodzących z dotacji Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu oraz gmin powiatu.” (s. 71). Nie od dziś powtarzam, że kopiować, jak i wklejać tekst nie jest tak łatwo, jak się wydaje na pierwszy rzut oka. Trzeba to potem jeszcze przeczytać.
Albo, co już właściwie takie śmieszne nie jest, zważywszy na zderzenie z rzeczywistością, część dotycząca strategii integracji i rozwiązywania problemów społecznych na lata 2016-2020, w której Świetlica Plus daje wsparcie psychologiczno-pedagogiczno-terapeutyczne i realizuje programy profilaktyczne. Pozostających pod opieką świetlicy widuje się najczęściej w rozproszeniu w budynku MOKSiALu z telefonem w dłoni, albo myszkujących po kątach. A te dzieci naprawdę należy otoczyć opieką, przede wszystkim merytoryczną, bo rośnie pokolenie zblazowanych, średnio zorientowanych w niebezpieczeństwach współczesności ludzi.
Cieszy mnie, jako osobę udzielającą się społecznie, za cel stawiającą sobie działania integrujące naszą społeczność, również przez uzyskiwanie wpływu mieszkańców na decyzje zapadające w gminie, że w podsumowaniu raportu Pan burmistrz wspominając o potrzebie opracowania celów strategicznych i kierunków rozwoju gminy, położył nacisk na aktywne zaangażowanie się w te prace mieszkańców i pracowników naszego UM. Ze swej strony pragnę zapewnić o współuczestnictwie w tym procesie i współorganizacji owej „szerokiej partycypacji społecznej”. Jedynie ukierunkowanie na działanie wspólnotowe może w obecnej dobie narastających problemów ekologicznych, które będą pociągać za sobą problemy społeczne i ekonomiczne, być gwarantem uzyskiwania pożądanego efektu. Który wspólnie, rzecz jasna, musimy wpierw wypracować.
II. Przejdę do pytań, które będą dotyczyły realizowanych programów, strategii i polityk w Szklarskiej Porębie.
1. Rozdział V otwiera strategia zrównoważonego rozwoju gminy Szklarska Poręba z 2001 r. Strategia wyznacza generalny cel: “Harmonizacja rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego, podnosząca jakość życia mieszkańców miasta”. Powiedzmy sobie szczerze, nigdy w przeciągu tych 18 lat nie była realizowana nawet w części. Boom inwestycyjny ostatnich lat jest tego dowodem. On nie spadł z nieba, nie jest niczym UFO, tylko wynika z możliwości tkwiących w dokumentach gminy, które mają charakter prawa miejscowego: miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i studium kierunków rozwoju i zagospodarowania przestrzennego gminy. Studium, a zwłaszcza jego aktualizacja w 2016 roku mówi wręcz, pomimo obiektywnych danych statystycznych, o prognozowanym wzroście liczby mieszkańców Szklarskiej i silnej potrzebie realizacji potrzeb mieszkaniowych. Rezygnuje się też w tym dokumencie z ochrony przyrodniczej obszaru wskazywanego, jako przyrodniczo cenny, czyli Białej Doliny. Pytanie brzmi, czy opracowując strategię, której konsekwencje dostrzegamy aż nazbyt dobrze, ktokolwiek kierował się celami zrównoważonego rozwoju, który od 2015 roku jest zgrupowany w 17 punktach. Jest tam mowa m.in. o ochronie, przywracaniu oraz promowaniu zrównoważonego użytkowania ekosystemów lądowych, zrównoważonym gospodarowaniem lasami, zwalczaniem pustynnienia, powstrzymywaniem i odwracaniem procesu degradacji gleby oraz powstrzymaniem utraty różnorodności biologicznej. Czy w 2018 roku w naszym UM zrodziła się jakaś idea utworzenia obszaru chronionego (o dowolnym statusie ochronnym)?
2. Dalej wśród celów zrównoważonego rozwoju jest mowa o zapewnieniu wszystkim dostępu do źródeł stabilnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii po przystępnej cenie.
W tym celu został też powołany Karkonoski Klaster Energetyczny, do którego przystąpiła nasza gmina, a o którym nie ma słowa w raporcie. Czy miasto podejmuje jakieś działania, czy jest tworem czysto kanapowym?
3. Podobny charakter, tzn. wychodzący naprzeciw problemom energetycznym ma Program Gospodarki Niskoemisyjnej na lata 2015-2020, o którym także w raporcie niczego nie przeczytamy.
Czemu służą więc takie działania? Wszak Program Gospodarki Niskoemisyjnej został opracowany na zewnątrz, więc poświęcono nań środki publiczne.
Gwoli ścisłości pewne cele PGN są realizowane, np. poprzez poprawę bilansu energetycznego budynków publicznych (remont SP nr 1, czy MOKSiALu są tego dowodem). Ale jest tam też mowa o rozbudowie czy też rozwoju sieci gazowej. Jak to wygląda w świetle obecnych problemów z dostępem do gazu w Szklarskiej Porębie?
4. Zrównoważony rozwój to także dostęp do mieszkań. Jak był realizowany w 2018 r.? Na plus należy zapisać realizację 2 budynków z mieszkaniami socjalnymi.
Czy oddany w tym roku TBS na ul. 1 Maja wychodzi naprzeciw potrzebom osób zapisanych na listę oczekujących na mieszkanie komunalne w Szklarskiej Porębie? Chodzą słuchy, że część mieszkań została wykupiona na cele rekreacyjne. Są to informacje niepotwierdzone, warto by było, aby UM się przyjrzał temu zagadnieniu. Od 2013 r. lista oczekujących na mieszkanie komunalne nie drgnęła. Ale metraż i wymóg formalny dostępności mieszkań w TBS (czyli wysokość dochodu) skutecznie blokuje zainteresowanie wśród mieszkańców, których nie stać na komercyjny kredyt hipoteczny. Czy jesteśmy gminą dla zasobnych?
5. Zagadnienia ochrony środowiska są mi szczególnie bliskie. Uczestniczyłem w realizacji aktualizacji Programu Ochrony Środowiska, obecnie obowiązującej. Na grudniowej sesji Państwo radni przyjęliście raport z realizacji tego programu w latach 2017-18. Raport został opracowany przez firmę zewnętrzną, dlaczego, do końca nie wiem, wszak prawie nic nie zostało zrealizowane z jego celów, więc pracownik UM mógł spokojnie o tym sam napisać.
W POŚ w szczególności zależało mi na wpisaniu wśród zagrożeń naturalnych, zagrożenia promieniowaniem jonizującym, czyli radonem, powszechnie występującym gazem w glebie i wodzie w naszym regionie. Żeby wyłącznie nie straszyć, podałem propozycje realizacji celów, które zostały wpisane do programu. Chciałem, aby gmina zachęcała mieszkańców do przeprowadzenia pomiarów stężenia radonu w swych mieszkaniach, zwłaszcza parterowych w budynkach bez podpiwniczenia. Chciałem, aby gmina na stronie internetowej zamieściła poradnik dla potencjalnego inwestora, aby wiedział, jak się zabezpieczyć przed potencjalnym zagrożeniem. Na spotkaniu z Panem burmistrzem w 2017 r., gdy mówiłem o wynikach pomiarów zainicjowanych przeze mnie badań w Przedszkolu na Hucie, które należy w zbliżającym się remoncie uwzględnić, gdyż podały podwyższone stężenie radonu w piwnicy, zadeklarowałem przygotowanie nieodpłatnie takiego poradnika dla inwestora. W projekcie remontowym została uwzględniona dodatkowa ochrona antyradonowa, co się chwali. Ale reszta leży odłogiem. Natomiast w samym raporcie z realizacji Programu Ochrony Środowiska w sposobach realizacji celów z zakresu ochrony mieszkańców Szklarskiej Poręby przed radonem można przeczytać o budowie tras „single track”. To jest śmiech przez łzy.
Co w 2018 r. UM zrobił w tym zakresie? Jest to pytanie retoryczne, bo odpowiedzi już właściwie udzieliłem powyżej.
6. W raporcie w podrozdziale 8.8 „Środowisko i ekologia” w akapicie poświęconym ochronie zasobów wodnych możemy przeczytać o kontrolach przeprowadzonych w asyście Straży Miejskiej „w zakresie opróżniania zbiorników na nieczystości ciekłe, z uwzględnieniem właściwej częstotliwości ich opróżniania”. W świetle opublikowanego dopiero co raportu NIK dotyczącego gospodarki widno-ściekowej w gminach turystycznych, gdzie została uwzględniona Szklarska Poręba, ciśnie się na usta pytanie o jakość tych kontroli. W raporcie NIK możemy przeczytać, że w latach 2010-17 zostały przeprowadzone 82 kontrole zbiorników bezodpływowych, a dla 77 kontroli nie został opracowany protokół kontrolny. W raporcie o stanie gminy za rok 2018 nie ma podanej liczby kontroli. Ile ich było i ile mamy protokołów z tychże kontroli?
7. Na koniec wrócę do początku, czyli do części raportu poświęconej realizacji polityki społecznej w gminie, a przygotowanej przez pracowników MOPSu. Mowa jest o trendach w obszarze polityki społecznej. Trendach, czyli utrzymujących się w czasie tendencjach. To, że społeczność nam się starzeje, jest elementem zjawiska szerszego, ogólnokrajowego. To, że instytucjonalizuje się pomoc, że rodzina mniej zajmuje się członkami w potrzebie też jest częścią szerokich zmian w kulturze. Chcę natomiast zwrócić uwagę Pana burmistrza na jeden wątek. Zacytuję fragment raportu, gdzie jest mowa o następujących problemach MOPSu:
„drastycznie zmniejszające się zainteresowanie pracą w ośrodku pomocy społecznej, w tym ze strony młodych osób – ośrodek od 3 lat boryka się ciągłymi brakami kadrowymi wynikającymi ze fluktuacji kadr i brakiem kandydatów w odpowiedzi na ogłaszane konkursy – średnia wieku pracowników MOPS to 49,5 roku; 8 z 15 pracowników MOPS ma powyżej 50 lat,
rynek pracy pracownika rzutuje na wzrost wynagrodzenia w sektorze gospodarki, co za tym idzie na oczekiwania młodych jeśli chodzi o wysokość wynagrodzenia w jednostkach samorządu – niskie wynagrodzenie w połączeniu z nadmiernym obciążeniem zadaniami, odpowiedzialnością za życie i bezpieczeństwo człowieka, wygórowanymi oczekiwaniami państwa, samorządu i środowiska oraz pracą o bardzo niskim prestiżu jest jednych z głównych czynników braku kandydatów na pracowników MOPS.” (s. 55 i 56).
Wskazane powyżej problemy mogą, a w mej ocenie, powinny stać się obiektem zainteresowania i przede wszystkim działania naszej gminy. Opieka nad potrzebującymi, a zawłaszcza jakość usług w tym zakresie jest obecnie jednym z mierników poziomu cywilizacji. Co w 2018 r. zrobiła gmina w tym zakresie?
Pytania można mnożyć, ale poprzestanę na tych. Dziękuję za uwagę.
Szklarska Poręba 27. czerwca 2019 r.
Michał Pyrek
